การมีสุขภาพดีเป็นสิ่งที่ทุกคนปรารถนา แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่า การเจ็บป่วยด้วยพันธุกรรมหรือปัจจัยต่างๆ รอบด้าน อาจเกิดขึ้นอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้เช่นกัน โดยเฉพาะ “โรคหัวใจ” ที่ยังคงครองอันดับ 1 ของการเสียชีวิตในประเทศไทย และมักพบเจอในคนหลากหลายช่วงวัยด้วยปัจจัยเสี่ยงที่แตกต่างกัน ดังนั้น เทคโนโลยีทางการแพทย์จึงเข้ามามีบทบาทสำคัญมากขึ้น เพื่อยกระดับอุตสาหกรรมทางการแพทย์ในการดูแลรักษาคนไข้ได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น อาทิ “เทคนิคการผ่าตัดหัวใจแผลเล็ก” (Minimally Invasive Cardiac Surgery : MICS) ที่ให้ผลลัพธ์ด้าน Well-Being ที่ดีขึ้นอย่างมหาศาล ไม่ว่าจะเป็น แผลที่เล็กลงกว่าเดิมถึง 5 เท่า (เหลือเพียง 4-5 ซม.) เจ็บตัวน้อยลง เสียเลือดน้อยลง ฟื้นตัวเร็วขึ้น กลับไปใช้ชีวิตได้ไวขึ้น ซึ่งนับเป็นทางเลือกใหม่ในการรักษา เพื่อคุณภาพชีวิตคนไข้ที่ดียิ่งขึ้น
ทำความรู้จักเทคนิคการผ่าตัดหัวใจแผลเล็ก
เทคนิคการผ่าตัดหัวใจแผลเล็ก (Minimally Invasive Cardiac Surgery : MICS) เป็นเทคนิคที่ใช้ในการผ่าตัดหัวใจด้วยเครื่องมือที่ทันสมัย เพื่อลดความเจ็บปวดและฟื้นตัวได้เร็วขึ้น ซึ่งต้องมาควบคู่กับทีมแพทย์ในห้องผ่าตัดที่มีความชำนาญในการใช้เครื่องมือ เพื่อให้ได้ผลลัพธ์ที่ดีเทียบเท่ากับการผ่าตัดแบบเปิด ที่เป็นวิธีมาตรฐานดั้งเดิมมานานกว่า 50-60 ปี โดยปัจจุบันการผ่าตัดหัวใจแผลเล็ก สามารถรักษาโรคเกี่ยวกับหัวใจได้มากมาย เช่น โรคลิ้นหัวใจ โรคหลอดเลือดหัวใจ โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ โรคเนื้องอกในหัวใจ ฯลฯ ซึ่งจุดเด่นของเทคนิคการผ่าตัดหัวใจแผลเล็ก คือมีขนาดเล็กลงกว่าผ่าตัดแบบเดิม 4-5 เท่า ลดอาการบาดเจ็บต่อเนื้อเยื่อและอวัยวะภายใน ช่วยลดความเสี่ยงในการติดเชื้อ
ของกระดูกหน้าอก (Sternal wound infection) ซึ่งเป็นภาวะแทรกซ้อนรุนแรงอันหนึ่งของการผ่าหัวใจแบบเปิด เสียเลือดน้อยในระหว่างผ่าตัด และใช้เวลาพักฟื้นสั้น ทำให้สามารถกลับไปใช้ชีวิตปกติได้เร็วขึ้น ทั้งนี้การผ่าตัดหัวใจแผลเล็กจะต้องผ่าตัดโดยหมอและทีมผ่าตัดผู้เชี่ยวชาญเท่านั้น
ขั้นตอนการผ่าตัดหัวใจแผลเล็ก
ขั้นตอนแรกจะเป็นกระบวนการตรวจจากอายุรแพทย์โรคหัวใจก่อน หากมีข้อบ่งชี้ว่าต้องผ่าตัด ก็จะมีการส่งตัวคนไข้มาที่ศัลยแพทย์หัวใจ เพื่อให้ศัลยแพทย์หัวใจประเมินอาการและตรวจร่างกายเพิ่มเติม เช่น ฉีดสีดูเส้นเลือดหัวใจ (coronary angiogram) หรือเอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์ (CT scan) พร้อมวางแผนในการผ่าตัดด้วยวิธีที่เหมาะสมและปลอดภัยที่สุด
ในรายที่สามารถผ่าตัดด้วยวิธีการผ่าแผลเล็กได้ คนไข้จะได้รับการเตรียมตัวก่อนเหมือนการผ่าตัดทั่วไป โดยวันผ่าตัด ผู้ป่วยจะได้รับการดมยาสลบจนหลับ จากนั้นทีมผ่าตัดจะทำการเปิดแผลขนาดเล็กประมาณ 3- 5 เซนติเมตร ที่บริเวณหน้าอกเพื่อใช้เป็นแผลผ่าตัด และอาจจะมีแผลเล็กๆ ขนาดประมาณ 0.3 -1 เซนติเมตร เพิ่มอีกประมาณ 2-3 แผล สำหรับใส่อุปกรณ์ช่วยผ่าตัด จากนั้นจะทำการติดตั้งเครื่องปอดและหัวใจเทียม ผ่านทางแผลเล็กๆ บริเวณขาหนีบ และดำเนินการผ่าตัดทุกขั้นตอนผ่านแผลบริเวณหน้าอกที่เตรียมไว้ในตอนเริ่ม
ซึ่งวิธีการผ่าตัดแผลเล็กนี้ จำเป็นต้องใช้เครื่องมือผ่าตัดที่มีลักษณะพิเศษที่มีขนาดเล็กและก้านยาวกว่าเครื่องมือปกติ จะช่วยให้ทำงานผ่านช่องเล็กได้อย่างมีประสิทธิภาพ นอกจากนี้ยังมีการใช้การใช้กล้องส่อง (Thoracoscope) เพื่อช่วยให้เห็นภาพการผ่าตัดได้อย่างชัดเจนกว่าปกติ โดยจะใช้ระยะเวลาในการผ่าตัดอยู่ที่ประมาณ 4-5 ชั่วโมง แต่ทั้งนี้ หากคุณหมอและทีมที่ผ่าตัดมีความชำนาญมากพอ ก็จะสามารถใช้ระยะเวลาในการผ่าตัดน้อยลงมาอยู่ที่ประมาณ 3-4 ชั่วโมง เทียบเท่ากับการผ่าตัดผ่านแผลใหญ่แบบมาตรฐานดั้งเดิม
ข้อดี-ข้อจำกัด ของการผ่าตัดหัวใจแผลเล็ก
เทคนิคการผ่าตัดหัวใจแผลเล็กที่ได้รับการพัฒนามาอย่างต่อเนื่อง ทำให้เกิดผลดีกับคนไข้มากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นในด้านของสภาพจิตใจ ที่ไม่ต้องกังวลกับแผลใหญ่กลางหน้าอกอีกต่อไป ด้วยแผลที่เล็กลงและถูกซ่อนไว้ด้านข้าง ทำให้มองไม่เห็นแผลออกมาจากเสื้อผ้า สามารถกลับไปใช้ชีวิตได้อย่างมั่นใจไร้กังวล หรือการเจ็บปวดทางร่างกายที่น้อยลง เนื่องจากไม่ต้องตัดกระดูกหน้าอกเหมือนการผ่าตัดแบบเปิด เสียเลือดระหว่างผ่าตัดน้อยลง ลดความเสี่ยงในการติดเชื้อ และฟื้นตัวได้เร็วขึ้น
ทั้งนี้ ในส่วนของข้อจำกัดของเทคนิคการผ่าตัดหัวใจแผลเล็กนั้นคือ อาจจะไม่เหมาะกับการผ่าตัดในกรณีฉุกเฉิน อีกทั้งเครื่องมือสำหรับการผ่าตัดแผลเล็ก ต้องใช้โดยศัลยแทพย์และบุคลากรทางการแพทย์ที่ผ่านการฝึกฝนจนชำนาญและเชี่ยวชาญมากพอ เพื่อให้การผ่าตัดปลอดภัยและได้ประสิทธิภาพสูงสุด ซึ่งในปัจจุบันบุคลากรทางการแพทย์ที่สามารถใช้เครื่องมือผ่าตัดแผลเล็กยังนับว่ามีไม่มากพอเมื่อเทียบกับจำนวนคนไข้ที่มากขึ้นเรื่อย ๆ
นอกจากนี้ 3 ศัลยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้าน “การผ่าตัดหัวใจแผลเล็ก” ยังได้ให้ความเห็นเพิ่มเติม ไว้ดังนี้
อาจารย์นายแพทย์ณัฐพล อารยวุฒิกุล ศัลยแพทย์หัวใจและหลอดเลือด โรงพยาบาลลำปาง เผยว่า “ปัจจุบันการผ่าตัดหัวใจแผลเล็กเรียกว่ารักษาได้เกือบทุกโรค อาทิ ลิ้นหัวใจมีปัญหา หลอดเลือดหัวใจมีปัญหา เส้นเลือดที่ออกจากหัวใจใหญ่มีปัญหา หัวใจเต้นผิดจังหวะ ฯลฯ ซึ่งหัวใจสำคัญของการผ่าตัดแผลเล็กให้ปลอดภัยและได้มาตรฐาน นอกจากตัวศัลยแพทย์และทีมที่มีความเชี่ยวชาญแล้ว อีกหนึ่งองค์ประกอบสำคัญที่ขาดไม่ได้เลยคือเครื่องมือที่ใช้ในการผ่าตัด ต้องได้มาตรฐานความแข็งแรง ต้องเหมาะและถนัดมือกับทั้งหมอผู้ผ่าตัดและทีมให้มากที่สุด ทั้งนี้ โรงพยาบาลลำปางเราเริ่มโปรแกรมผ่าตัดหัวใจแผลเล็กประมาณ 6-7 ปีที่แล้ว (2017) ทั้ง 2 หัตถการ ได้แก่ ลิ้นหัวใจ 113 ราย และซ่อม/เปลี่ยน ลิ้นหัวใจแผลเล็กอีกประมาณ 300 ราย และมีทีมศัลยแพทย์ทั้งไทยและต่างประเทศเข้ามาดูงานในส่วนนี้ที่อยู่ตลอด”
อาจารย์นายแพทย์สยาม ค้าเจริญ ศัลยแพทย์หัวใจและทรวงอก โรงพยาบาลรามาธิบดี เผยว่า “สิ่งสำคัญที่สุดสำหรับการผ่าตัดคือความปลอดภัยของคนไข้ ดังนั้นอุปกรณ์หรือเครื่องมือที่ดี ต้องมาพร้อมทีมแพทย์และบุคลากรทางการแพทย์ที่เชี่ยวชาญในการใช้เครื่องมือ ต้องอาศัยระยะเวลาในการฝึกฝน อาจจะต้องสั่งสมประสบการณ์การผ่าตัดอย่างน้อย 50-120 เคส จนพัฒนาไปถึงจุดที่สามารถใช้เทคนิคการผ่าตัดหัวใจแผลเล็กได้อย่างมีคุณภาพ และปลอดภัยเทียบเท่ามาตรฐานการผ่าตัดแบบดั้งเดิม ซึ่งปัจจุบันก็มีคนไข้บางกลุ่มเริ่มถามหาวิธีการผ่าแบบแผลเล็กมากขึ้น เพราะสะดวกในการกลับไปใช้ชีวิตของเค้าได้ดีและเร็วกว่าการผ่าแบบเดิม ทั้งในเรื่องของการบาดเจ็บน้อยลง ฟื้นตัวเร็ว และไม่ต้องกังวลเรื่องแผล ทั้งนี้ทั้งนั้นต้องขึ้นอยู่กับการวินิจฉัยของแพทย์ด้วยเช่นกัน ว่าคนไข้แต่ละรายควรทำการผ่าด้วยวิธีแบบไหนจึงจะปลอดภัยที่สุด”
อาจารย์นายแพทย์ภราดร เจ็ดวรรณะ ศัลยกรรมทรวงอก หัวใจและหลอดเลือด โรงพยาบาลสุราษฎร์ธานี กล่าวเพิ่มเติมว่า “จะเห็นได้ว่าสถาบันส่วนใหญ่ในอเมริกา ยุโรป ออสเตรเลีย ญี่ปุ่น เปลี่ยนมาใช้เทคนิคการผ่าตัดแผลเล็กกันมากขึ้น ซึ่งทำให้ Cosmetic ดีกว่าเดิม และสร้างความมั่นใจให้คนไข้ได้มากขึ้น ยิ่งถ้าใช้เทคนิคการส่องกล้องเข้าช่วย ไม่ใช้เครื่องถ่างหน้าอก อาการปวดแผลหลังผ่าตัดก็จะยิ่งน้อย สามารถฟื้นตัวและกลับไปใช้ชีวิตได้เร็วยิ่งขึ้นด้วย สำหรับโรงพยาบาลสุราษฏร์ธานี เราได้เริ่มโปรแกรมการผ่าตัดลิ้นหัวใจ ปิดผนังหัวใจรั่ว ผ่าตัดหัวใจเต้นผิดจังหวะ และเนื้องอกหัวใจ ผ่านการส่องกล้องแผลเล็กมาประมาณ 4 ปี จากประสบการณ์ฝึกอบรมในต่างประเทศและประสบการณ์ที่ศูนย์หัวใจของเราเอง ทำให้เรามั่นใจว่าเราเป็นศูนย์หัวใจอีกศูนย์หนึ่งที่สามารถให้บริการผ่าตัดหัวใจแบบส่องกล้องได้ตามมาตรฐานสากลและเป็นแหล่งเรียนรู้ดูงานของศัลยแพทย์ผู้สนใจได้”
เรียกได้ว่าเทคนิคการผ่าตัดหัวใจแผลเล็ก นับเป็นทางเลือกใหม่ในการสร้าง Well-Being สำหรับคนไข้ได้ดียิ่งขึ้น และคาดว่าในอนาคตจะมีเทคโนโลยีทางการแพทย์ที่พัฒนาเพื่อยกระดับด้าน Healthcare หรือการดูแลรักษาคนไข้ได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้นเรื่อยๆ